Podstawą teorii oporu psychicznego jest twierdzenie, że ludzie reagują oporem na odebranie im swobody działania lub możliwości, które z powodu niemożności spełnienia nabierają większej wartości. Opór ten jest tym silniejszy, im ważniejszą dla nas możliwość działania nam odebrano, im bardziej nieoczekiwanie to się stało i im większe to stanowi dla nas zagrożenie. Ludzie różnią się tolerancją na odebranie im możliwości i swobody. Jednym przychodzi to łatwiej, drugim trudniej. Tak jak wiele funkcji psychicznych jest to zależne od ukształtowanej osobowości.

Jedną z motywacji mających wpływ na realną ocenę swojej i społecznej rzeczywistości, a przez to mogących mieć znaczenie dla skuteczności technik manipulacyjnych, może mieć ambicja, którą od czasów Witwickiego nie zajmuje się zbyt wielu badaczy. Uważał on, że ambicja jest instynktem osobistym, który spełnia społecznie pozytywną rolę. Z jego pism wyziera społeczeństwo zorganizowane, współpracujące jak tryby w wielkiej maszynie, a człowiek nie jest nawet podejrzany o wykorzystywanie swoich zdolności i energii w celu wywyższenia siebie za cenę poniżenia innej osoby.

Green i Cotter (1997) porównują sposoby radzenia sobie z manipulacją stosowaną wobec nas do wschodnich sztuk walki, których zasadą jest to, że po pierwsze o działaniu decyduje umysł, po drugie – własna siła przeciwnika jest wykorzystana do pokonania go. Pierwszą radą proponowaną przez tych autorów jest niezwracanie uwagi na zaczepki manipulatora, odwracanie uwagi od jego działań. Jeżeli manipulator nie jest zbyt natrętny, ten sposób może być skuteczny.

Identycznym sposobem jest bagatelizowanie i neutralizowanie zaczepek skierowanych do nas w celach manipulacyjnych, często po prostu po to, żeby popsuć nam nastrój. Można udawać, że nie słyszy się tych sprawiających nam przykrość słów, tak jak w sztuce walki należy raczej uchylać się od ciosów niż je zadawać. Ludziom takie zachowanie może często sprawiać trudność, szczególnie ambitnym dogmatykom.

Ważną zasadą w kontaktach z manipulatorem jest powiedzenie mu o swoich uczuciach wiążących się z jego próbą wpływania na nas. Dzięki odkryciu swoich uczuć doprowadzamy do szczerej rozmowy i zakończenia konfliktu.

Następnym sposobem neutralizowania prób manipulowania nami jest przesadne zwrócenie uwagi na manipulatora, ześrodkowanie na nim uwagi nie tylko swojej, ale i otoczenia. Dobrze jest mieć kogoś za świadka, którego informujemy o działaniu manipulacyjnym, nadając mu negatywną ocenę. W takiej sytuacji manipulator powiadomiony o tym, że jest obserwowany przez innych może stracić chęć do wpływania na nas.

Czasem skuteczną metodą obrony jest humorystyczne potraktowanie sytuacji, w której podejrzewamy, że możemy być manipulowani. Opowiedzenie dowcipu może rozproszyć subtelny plan manipulatora przez odwrócenie uwagi od przedstawianej przez niego sprawy, tym skuteczniej, że manipulatorzy często są demagogami bez wielkiego poczucia humoru.

Inną metodą jest przyznanie racji manipulatorowi, kiedy wypowiada do nas obrażające nas lub poniżające treści. Należy pamiętać o tym, że treści te są wypowiadane po to, żeby wprawić nas w zakłopotanie, obudzić poczucie winy, strach, zaniepokoić nas, jednym słowem po to, żeby zepsuć nam nastrój. Przyznając mu rację, spełniamy jego fantazję o naszej nieudolności, niezdolności. Nasze samopoczucie nie ulegnie pogorszeniu, wiemy, że odpowiedzieliśmy antymanipulacyjnie.



Wykorzystano fragment książki autorstwa Anny Grzywy pt. „Potęga manipulacji”, opublikowanej przez Wydawnictwo Czelej w 2012 roku.