Algorytm postępowania u dzieci z zaburzeniami lipidowym

dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej

Małgorzata Myśliwiec, Matylda Hennig, Marta Bandura

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 6-11

Swoista immunoterapia alergenowa u dzieci z celiakią

Katarzyna Plata-Nazar, Piotr Dziechciarz, Bożena Cukrowska, Emilia Majsiak, Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Dariusz Lebensztejn

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 13-14

ZALECENIA

Profilaktyka, diagnostyka i leczenie grypy u dzieci na podstawie wytycznych na sezon 2025/2026

Prevention, diagnosis and treatment of influenza in children based on guidelines for the 2025/2026 season

Angelika Granacka, Edyta Zawłocka, Monika Szymańska, Teresa Jackowska

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 15-27

DOI: 10.26625/10211

Streszczenie

Grypa jest sezonową chorobą infekcyjną o etiologii wirusowej, występującą we wszystkich grupach wiekowych i etnicznych, w każdej szerokości geograficznej. Przebieg grypy może być bardzo zróżnicowany – od łagodnej infekcji do ciężkiej choroby kończącej się zgonem. Podejrzenie choroby można wysunąć na podstawie obrazu klinicznego, lecz ze względu na często niecharakterystyczne objawy ustalenie rozpoznania może być trudne. Przydatna jest diagnostyka oparta głównie na szybkich testach diagnostycznych (RIDT) oraz badaniu techniką biologii molekularnej (qRT-PCR). Leczenie grypy opiera się głównie na postępo­waniu objawowym i leczeniu celowanym inhibitorami neuraminidazy. Leki te zalecane są przede wszystkim pacjentom z ciężkim przebiegiem grypy oraz z grup ryzyka i są dobrze tolerowane. Inhibitory neuraminidazy mogą być wykorzystane również w profilaktyce po­ekspozycyjnej. Najlepszą profilaktyką grypy są szczepienia, które można stosować u kobiet w ciąży i osób powyżej 6. miesiąca życia. Szczepienia są szczególnie zalecane dzieciom poniżej 5. r.ż. oraz osobom z grup ryzyka. Ze względu na znaczną zmienność antygenową krążących w środowisku wirusów grypy Światowa Organizacja Zdrowa (WHO) co roku podaje nowe zalecenia dotyczące składu szczepionki, oddzielne dla półkuli północnej i południowej. Od lat w Polsce realizacja szczepień jest niska, szczególnie wśród najmłod­szych dzieci. Niezwykle ważne są edukacja pacjentów, rodziców oraz personelu medyczne­go i zachęcanie do szczepień przeciwko grypie.

Słowa kluczowe: grypa u dzieci, profilaktyka, leczenie

Abstract

Influenza is a seasonal infectious disease of viral etiology, occurring in all age and ethnic groups, in every latitude. The course of influenza can vary greatly: from a mild infection to a severe, fatal illness. While clinical suspicion can be based on the disease, the often nonspecific symptoms can make diagnosis difficult. Diagnostics, primarily based on rapid diagnostic tests (RIDTs) and molecular biology (qRT-PCR), are useful. Treatment of influ­enza virus infection is based mainly on symptomatic drugs and targeted treatment with neuraminidase inhibitors. These drugs, recommended primarily for patients with severe infection and those in risk groups, are usually well tolerated. Neuraminidase inhibitors can also be used for post-exposure prophylaxis. The best prevention against influenza is vac­cination, which can be administered to pregnant women and people over 6 months of age. Vaccination is particularly recommended for children under 5 years of age and in people at risk groups. Due to the significant antigenic variability of circulating influenza viruses, the World Health Organization (WHO) annually issues new recommendations regarding the composition of the vaccine, separate for the Northern and Southern Hemispheres. Vaccination coverage in Poland has been low for years, particularly among the youngest children. Educating patients, parents, and healthcare personnel, and encouraging influenza vaccinations, are crucial.

Key words: influenza in children, prevention, treatment

PRACE POGLĄDOWE

Giardioza u dzieci – diagnostyka, leczenie i immunologiczne aspekty przewlekłej inwazji Giardia intestinalis

Giardiasis in Children: Diagnostics, Treatment, and Immunological Aspects of Chronic Giardia intestinalis Infection

Kacper Packi, Jakub Borowiecki, Dominika Ochab, Szymon Subik, Dominik Dorosz, Agnieszka Śliwińska, Katarzyna Plata-Nazar

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 28-37

DOI: 10.26625/10212

Streszczenie

Giardia intestinalis to powszechny, jednokomórkowy pasożyt jelitowy, odpowiedzialny za wywoływanie giardiozy – częstej pasożytniczej choroby przewodu pokarmowego. W ni­niejszym artykule przedstawiono szczegółową analizę profilu G. intestinalis, obejmującą epi­demiologię, cykl życiowy, mechanizmy patogenezy oraz konsekwencje kliniczne, zwłaszcza u dzieci. W większości przypadków zarażenie przebiega bezobjawowo. U dzieci żyjących w warunkach o niskim standardzie sanitarnym inwazja może prowadzić do poważnych pro­blemów zdrowotnych: uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, zaburzenia wchłaniania, niedożywienia oraz zahamowania wzrostu. Przewlekła giardioza może powodować osła­bienie odporności i nasilenie objawów alergii, w szczególności u dzieci z atopią. Często towarzyszą jej nietolerancja laktozy, niedobory witamin i mikroelementów. W ostatnich latach można zaobserwować rosnące zainteresowanie wpływem pasożyta na układ im­munologiczny i mikrobiotę jelitową. G. intestinalis moduluje odpowiedź immunologiczną i zaburza równowagę mikroflory jelitowej, prowadząc do spadku liczebności korzystnych bakterii i wzrostu bakterii oportunistycznych. Sprzyja to rozwojowi stanów zapalnych i na­sila objawy kliniczne. W artykule omówiono również nowoczesne metody diagnostyczne, w tym testy antygenowe i molekularne, które uzupełniają tradycyjne badania mikroskopowe. Przedstawiono dostępne opcje terapeutyczne oraz znaczenie profilaktyki i wsparcia żywieniowego w leczeniu giardiozy

Słowa kluczowe: Giardia intestinalis, giardioza, dzieci, odpowiedź immunologiczna

Abstract

Giardia intestinalis is a widespread protozoan intestinal parasite and the etiological agent of giardiasis – a prevalent parasitic disease of the gastrointestinal tract. This article provides an in-depth analysis of G. intestinalis, encompassing its epidemiology, life cycle, pathogenic mechanisms, and clinical implications, with a particular emphasis on pediatric populations. While infections are frequently asymptomatic, children living in environments with poor sanitation are especially vulnerable to severe health complications, including damage to the small intestinal mucosa, malabsorption syndromes, malnutrition, and impaired growth.

Chronic giardiasis may contribute to immune dysregulation and exacerbate allergic man­ifestations, particularly in children with atopic predispositions. It is often associated with secondary conditions such as lactose intolerance, and deficiencies in essential vitamins and trace elements. In recent years, there has been a growing interest in the interplay between G. intestinalis, the host immune system, and the gut microbiome. The parasite is known to modulate both innate and adaptive immune responses, while concurrently disrupting the composition of intestinal microbiota – reducing the abundance of beneficial bacterial spe­cies and promoting the overgrowth of opportunistic pathogens. These changes facilitate chronic inflammation and amplify clinical symptomatology.

The article also discusses contemporary diagnostic approaches, including antigen detec­tion assays and molecular methods, which complement traditional microscopy. Available therapeutic strategies are reviewed, along with the critical role of preventive measures and nutritional support in the comprehensive management of giardiasis.

Key words: Giardia intestinalis, giardiasis, children, immune response

Co każdy pediatra powinien wiedzieć na temat zespołu Retta – stan wiedzy na 2025 rok

What every pediatrician should know about Rett syndrome – 2025 update

Patryk Lipiński, Joanna Rusecka, Anna Doroba, Magdalena Chrościńska-Krawczyk, Aleksandra Jezela-Stanek

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 38-45

DOI: 10.26625/10213

Streszczenie

Zespół Retta jest pierwszym zaburzeniem klasyfikowanym jako należące do grupy cało­ściowych zaburzeń rozwoju, dla którego ustalono podłoże genetyczne (warianty patogenne w genie MECP2), lecz z uwagi na różniący się obraz kliniczny wykluczono go z zaburzeń ze spektrum autyzmu. Celem niniejszego artykułu jest zwiększenie świadomości i aktuali­zacja wiedzy pediatrów na temat zespołu Retta. Autorzy przedstawili aktualny stan wiedzy na temat patomechanizmu, obrazu klinicznego, diagnostyki i postępowania terapeutyczne­go w zespole Retta.

Słowa kluczowe: zespół Retta, gen MECP2, zaburzenia ze spektrum autyzmu, regres psychoruchowy, diagnostyka molekularna, trofinetyd

Abstract

Rett syndrome is the first disorder classified as a pervasive developmental disorder for which a genetic basis has been established (pathogenic variants in the MECP2 gene), how­ever, due to its different clinical picture, it has been excluded from autism spectrum disor­ders. The aim of this article is to increase the awareness and provide the update on pedia­tricians’ knowledge of Rett syndrome. The authors present the current state of knowledge on the pathomechanism, clinical picture, diagnostics and therapeutic management in Rett syndrome.

Key words: Rett syndrome, MECP2 gene, autism spectrum disorders, psychomotor regression, molecular diagnostics, trofinetide

PRACA ORYGINALNA

Porównanie korzyści klinicznych stosowania ksylometazoliny w połączeniu z deksopantenolem w odniesieniu do preparatów jednoskładnikowych zawierających ksylometazolinę lub oksymetazolinę oraz preparatów złożonych zawierających oksymetazolinę i hialuronian sodu

Comparison of the clinical benefits of using xylometazoline in combination with dexpanthenol versus single‑ingredient preparations containing xylometazoline or oxymetazoline, and combination preparations containing oxymetazoline and sodium hyaluronate

Hanna Krauss

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 47-56

DOI: 10.26625/10210

Streszczenie

1. Leki donosowe zawierające sympatykomimetyki są stosowane w leczeniu niedrożności nosa u dzieci. Coraz częściej podkreśla się znaczenie ochrony błony śluzowej w terapii dekongestantami.
2. Ocena skuteczności i bezpieczeństwa stosowania ksylometazoliny z deksopantenolem w porównaniu z preparatami jednoskładnikowymi i oksymetazoliną z hialuronianem sodu.

Materiał i metody. Przegląd piśmiennictwa naukowego z lat 2017-2025 w bazach PubMed, Scopus, Cochrane. Uwzględniono randomizowane badania kliniczne (randomized controlled trial – RCT), metaanalizy, wytyczne EPOS 2020.

1. Połączenie ksylometazoliny z deksopantenolem wykazuje synergiczne działanie dekongestyjne i regeneracyjne, przy niższym ryzyku wystąpienia polekowego nieżytu nosa. Preparaty oksymetazoliny charakteryzują się dłuższym czasem działania, ale potencjalnie wyższym ryzykiem działań niepożądanych.
2. Ksylometazolina z deksopantenolem stanowi bezpieczniejszą i skuteczną alterna­tywę w terapii pediatrycznej niedrożności nosa.

Słowa kluczowe: ksylometazolina, deksopantenol, oksymetazolina, dzieci, nieżyt nosa, skuteczność

Abstract

1. Nasal decongestants are commonly used to relieve nasal obstruction in chil­dren, but mucosal safety is increasingly emphasized.
2. To evaluate the efficacy and safety of xylometazoline with dexpanthenol versus mo­no-agent and oxymetazoline-hyaluronate nasal sprays.

Material and methods. Literature review (2017-2025) from PubMed, Scopus, Cochrane. Included randomized controlled trials (RCTs), meta-analyses, EPOS 2020 guidelines.

1. The xylometazoline-dexpanthenol combination showed synergistic decongestant and regenerative action with reduced risk of rhinitis medicamentosa. Oxymetazoline had longer action but potentially higher adverse effects.
2. Xylometazoline with dexpanthenol appears to be a safer and effective thera­peutic option for pediatric nasal obstruction.

Key words: xylometazoline, dexpanthenol, oxymetazoline, children, rhinitis, efficacy

PRACE KAZUISTYCZNE

Niedobór witaminy B₁₂ u niemowlęcia jako powikłanie nieodpowiednio zbilansowanej diety matki podczas ciąży i okresu karmienia piersią – opis przypadku

Vitamin b₁₂ deficiency in an infant due to an inadequately balanced maternal diet during pregnancy and breastfeeding – a case report

Helena Krakowczyk, Katarzyna Głuszko,  Julia Gniewek, Ewa Grzywna-Rozenek

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 58-63

DOI: 10.26625/1014

Streszczenie

Niedobór witaminy B₁₂ jest rzadkim schorzeniem u niemowląt, które może wywoływać wiele niespecyficznych symptomów, np. zmiany troficzne błon śluzowych jamy ustnej, za­burzenia łaknienia, zahamowanie przyrostu masy ciała, postępujące objawy neurologiczne, mogące zdecydowanie wyprzedzać zaburzenia hematologiczne. Całość prezentowanego obrazu klinicznego może powodować trudności w ustaleniu właściwego rozpoznania i skła­niać do szerokiej diagnostyki różnicowej. Badano 6,5-miesięczne niemowlę z podejrzeniem kwasicy metylomalonowej na tle niedoboru witaminy B₁₂, spowodowanego 15-letnim we­getarianizmem matki, z jednoczesnym brakiem suplementacji podczas ciąży i okresu kar­mienia piersią. U chłopca od 2. miesiąca życia występowały objawy neurologiczne, zabu­rzenia rozwoju psychoruchowego, bez istotnych odchyleń w badaniach hematologicznych. Po włączeniu suplementacji cyjanokobalaminy w formie parenteralnej oraz metylokoba­laminy doustnie uzyskano zdecydowaną poprawę rozwoju psychoruchowego. Z uwagi na rosnącą popularność różnych diet eliminacyjnych, również wśród kobiet ciężarnych i kar­miących piersią, niezwykle istotna jest czujność diagnostyczna oraz zwrócenie uwagi na właściwe odżywianie i ewentualną konieczność suplementacji niedoborowych mikro- i ma­kroskładników, ponieważ ma to istotny wpływ na dobrostan najmłodszych pacjentów.

Słowa kluczowe: witamina B₁₂, kobalamina, hipowitaminoza, wegetarianizm

Abstract

Vitamin B₁₂ deficiency is a rare condition in infants that can cause a number of nonspecific symptoms, such as trophic changes in the oral mucosa, appetite disturbances, inhibition of weight gain, progressive neurological symptoms that can significantly precede hemato­logical disorders. The entire clinical picture presented may cause difficulties in determin­ing the right solution and prompt a wide differential diagnosis. A 6.5-month-old baby was diagnosed with suspected methylmalonic acidosis due to vitamin B₁₂ deficiency caused by the mother’s 15- year vegetarianism, with a simultaneous lack of supplementation during pregnancy and breastfeeding. The boy had neurological symptoms, somatic development disorders from the age of 2 months, without significant deviations in hematological tests. After the initiation of cyanocobalamin supplementation in parenteral form and methylco­balamin orally, a considerable improvement in psychomotor development was achieved. Due to the growing popularity of various elimination diets, also in pregnant and breastfeed­ing women, diagnostic vigilance and paying attention to proper nutrition and the possible need for supplementation of deficient micronutrients and macronutrients are extremely important, as this has a relevant impact on the well-being of the youngest patients.

Key words: vitamine B₁₂, cobalamin, hypovitaminosis, vegetarianism

Kokcydioza u dzieci - przypadki kliniczne. Znaczenie diagnostyki pasożytniczej w praktyce gastroenterologicznej

Coccidiosis in children – clinical cases. Importance of parasitic diagnosis in gastroenterological practice

Monika Kalicka, Martyna Biadasiewicz, Sabina Więcek

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 64-67

DOI: 10.26625/10215

Streszczenie

Kokcydioza jest infekcyjną chorobą pasożytniczą wywołaną przez pierwotniaki z rzędu Coccidia, które przede wszystkim lokalizują się w przewodzie pokarmowym zwierząt, ale mogą również występować u ludzi, szczególnie u osób z obniżoną odpornością. W populacji ludzkiej kokcydioza najczęściej dotyczy dzieci, zwłaszcza tych z zaburzeniami układu im­munologicznego. Najistotniejsze objawy kokcydiozy obejmują bóle brzucha, będące wyni­kiem stanu zapalnego jelit wywołanego przez pasożyty, oraz biegunkę, często z obecnością śluzu i/lub krwi w zależności od nasilenia infekcji. Ponadto zakażone osoby mogą zgłaszać utratę apetytu, co prowadzi do osłabienia i spadku masy ciała. Objawy te mogą być mylone z symptomami innych chorób przewodu pokarmowego, co podkreśla znaczenie ustalenia trafnego rozpoznania w celu skutecznego leczenia. W pracy przedstawiono dwa przypadki dzieci z rozpoznaną kokcydiozą. Pierwszy przypadek dotyczył 5-letniej dziewczynki, u któ­rej wystąpiły bóle brzucha, biegunka oraz nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych – anemia i leukopenia. Drugi przypadek to 14-letnia dziewczynka z nawracającymi bólami brzucha, naprzemiennymi zaparciem i biegunką, a także gorączką. Po wykluczeniu innych potencjalnych chorób przewodu pokarmowego: schorzeń wątroby i trzustki, celiakii, nie­tolerancji i alergii pokarmowych, infekcji Helicobacter pylori oraz lambliozy, badania kału potwierdziły obecność oocyst Coccidia w obu przypadkach. Leczenie kotrimoksazolem/ trimetoprimem i probiotykami przyniosło ustąpienie dolegliwości. Kontrolne badania kału przeprowadzone po 3 i 6 miesiącach od leczenia nie wykazały nieprawidłowości. Obie pa­cjentki aktualnie nie zgłaszają niepokojących objawów, co podkreśla konieczność uwzględ­niania infekcji pasożytniczych, np. kokcydiozy, w diagnostyce różnicowej objawów ze stro­ny przewodu pokarmowego u dzieci.

Słowa kluczowe: Coccidioides, dzieci, ból brzucha

Abstract

Coccidiosis is a parasitic infection caused by protozoa from the Coccidia order, primarily affecting the gastrointestinal tract of animals, but it can also occur in humans, particularly those with weakened immune systems. In humans, coccidiosis is most commonly observed in children, especially those with compromised immunity. The main symptoms of coccid­iosis include abdominal pain, which results from inflammation of the intestines caused by the parasites, and diarrhoea, which is often watery and may sometimes contain mucus or blood, depending on the severity of the infection. Fever is also a common symptom, indi­cating an ongoing inflammatory process. Additionally, affected individuals may experience a loss of appetite, contributing to overall weakness and discomfort. These symptoms often resemble those of other gastrointestinal diseases, which makes a proper diagnosis essential for effective treatment. This case report presents two pediatric patients diagnosed with coccidiosis. The first case involved a 5-year-old girl with abdominal pain and diarrhoea, along with abnormal blood tests showing anaemia and leukopenia. The second case was a 14-year-old girl with recurring abdominal pain, alternating constipation and diarrhoea, and fever. After ruling out other gastrointestinal diseases (including H. pylori infection, giar­diasis, liver and pancreas abnormalities and celiac disease), stool tests confirmed the pres­ence of Coccidia oocysts in both cases. Treatment with cotrimoxazole/trimethoprim, and probiotics resulted in symptom relief. Follow-up stool tests conducted at 3 and 6 months post-treatment showed no abnormalities. Both patients remain symptom-free, emphasizing the importance of considering parasitic infections like coccidiosis in the differential diagno­sis of pediatric gastrointestinal symptoms.

Key words: Coccidioides, children, abdominal pain

Nawrotowa gorączka z zapaleniem gardła i migdałków podniebiennych u 5 letniego dziecka – kiedy pomyśleć o zespole PFAPA?

Recurrent fever with pharyngitis and tonsillitis in a 5-year-old child – when to consider PFAPA syndrome?

Patrycja Krysiak-Niemirka, Aleksandra Marosz, Błażej Łoński

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 68-73

DOI: 10.26625/10216

Streszczenie

Zespół PFAPA (periodic fever, aphthous stomatitis, pharyngitis, and adenitis) jest najczęstszą chorobą autozapalną wieku dziecięcego, charakteryzuje się okresowymi epizodami gorącz­ki, którym towarzyszą zapalenie gardła, aftowe zapalenie jamy ustnej i powiększenie szyj­nych węzłów chłonnych. Pomimo rosnącej wiedzy na temat tej jednostki chorobowej jej rozpoznanie nadal stanowi wyzwanie kliniczne, szczególnie w populacji dzieci przedszkol­nych, u których objawy PFAPA mogą nakładać się na typowe objawy nawracających infekcji górnych dróg oddechowych.

W niniejszej pracy przedstawiono przypadek pięcioletniego pacjenta, przyjętego na oddział pediatryczny z powodu nawracającego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych. Na podstawie obrazu klinicznego ustalono rozpoznanie zespołu PFAPA.

Celem pracy jest zaprezentowanie przypadku klinicznego dziecka z rozpoznanym zespo­łem PFAPA oraz omówienie najważniejszych aspektów diagnostycznych i terapeutycznych związanych z tą jednostką chorobową. Analiza przypadku podkreśla konieczność uwzględ­nienia zespołu PFAPA w diagnostyce różnicowej nawracających gorączek u dzieci i znacze­nie interdyscyplinarnego prowadzenia pacjentów z podejrzeniem tej choroby.

Słowa kluczowe: PFAPA, choroby autozapalne, nawracająca gorączka

Abstract

PFAPA syndrome (periodic fever, aphthous stomatitis, pharyngitis, and adenitis) is the most common autoinflammatory disease of childhood. It is characterized by periodic episodes of fever accompanied by pharyngitis, aphthous stomatitis, and cervical lymphadenopathy. Despite increasing awareness and expanding knowledge of this clinical entity, its diagnosis remains a challenge, particularly in preschool-aged children, in whom symptoms may over­lap with recurrent upper respiratory tract infections.

This paper presents the case of a five-year-old patient admitted to the Pediatric Ward due to recurrent pharyngitis and tonsillitis. Based on the clinical presentation, a diagnosis of PFAPA syndrome was established.

The aim of this study is to present a clinical case of a child diagnosed with PFAPA syn­drome and to discuss the key diagnostic and therapeutic aspects related to this condition. The analysis highlights the importance of considering PFAPA in the differential diagnosis of recurrent fevers in children, as well as the need for a multidisciplinary approach in the management of suspected cases.

Key words: PFAPA, autoinflammatory diseases, recurrent fever

MATERIAŁY EDUKACYJNE

Zapis elektrokardiograficzny (EKG). Część 2: Znaczenie EKG we współczesnej kardiologii dziecięcej

Electrocardiogram (ECG). Part 2: Significance of the ECG in the modern paediatric cardiology

Monika Kowalczyk-Domagała, Anna Turska-Kmieć

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 74-83

DOI: 10.26625/10217

Streszczenie

Badanie elektrokardiograficzne (EKG) na przestrzeni lat podlegało dynamicznym zmianom zarówno w zakresie technik jego wykonywania, jak i wykorzystywania informacji pocho­dzących z EKG w innych metodach diagnostycznych i terapeutycznych w kardiologii. W ar­tykule przedstawiono wielozadaniowe ujęcie zapisu elektrokardiograficznego we współ­czesnej kardiologii dziecięcej.

Słowa kluczowe: elektrokardiogram, EKG, kardiologia dziecięca

Abstract

Over the years electrocardiogram (ECG) was subject to dynamic changes, both in execution techniques as in possibilities of using information coming from ECG in other diagnostic or therapeutic cardiological methods. This article discusses multi-task approach to electrocar­diographic recordings in modern paediatric cardiology.

Key words: electrocardiogram, ECG, paediatric cardiology

PYTANIA I ODPOWIEDZI

Szczepienia i bilanse. Część 2

Opracowanie odpowiedzi do pytań z państwowego egzaminu specjalizacyjnego z pediatrii

Julia Olszlegier, Aleksandra Kamińska, Grzegorz Nazar

Przegl Pediatr 2025; 54 (3): 84-88

DOI: 10.26625/10218