Definicja gorączki o nieznanej etiologii (FUO) oparta jest na kryteriach zaproponowanych dla dorosłych, a więc jest to gorączka trwająca dłużej niż 3 tygodnie, a ciepłota ciała wynosi powyżej 38,3°C. Niektórzy autorzy proponowali, by za gorączkę o nieznanej etiologii uznać tę, która u dzieci trwa dłużej niż 7 dni i nie udaje się ustalić jej przyczyny. U 30-60% dzieci z FUO nie udaje się ustalić przyczyny, a pięcioletni okres obserwacji wskazuje na fakt, iż większość z tych dzieci pozostaje w stanie ogólnym dobrym. Wyróżnia się także gorączkę o nieustalonym źródle (fever of unknown source), trwającą krócej niż 7 dni.

Gorączkę o nieznanej przyczynie należy różnicować z gorączką spowodowaną ukrytą bakteriemią oraz gorączką nawracającą (wywołaną np. przez rodzinną gorączkę śródziemnomorską, cykliczną neutropenię, nieswoiste zapalenia jelit, zespół hiper -IgD). Przed wprowadzeniem masowych obowiązkowych szczepień ochronnych przeciwko Haemophilus infl uenzae typ B (co w Polsce nastąpiło w 2007 r.) szacowano, że przyczyną gorączki u 5-10% dzieci w wieku 3-24 miesięcy z leukocytozą i nieustalonym źródłem było zakażenie właśnie tym drobnoustrojem chorobotwórczym lub zakażenie wywołane przez Streptococcus pneumoniae. Niestety, w przeciwieństwie do innych krajów europejskich w Polsce w 2014 r. szczepienie przeciw pneumokokom wykonywane jest nadal bezpłatnie jedynie u dzieci z grup ryzyka, a nie w całej populacji.

„Gorączka o nieznanej przyczynie jest częściej nietypowym objawem częstej choroby niż typowym objawem choroby rzadkiej lub egzotycznej”.

Najczęściej, bo nawet w 50% przypadków, gorączkę o nieznanej etiologii u dzieci wywołują różnego rodzaju zakażenia (tab. 8.1). Interesujący systematyczny przegląd piśmiennictwa opisującego przyczyny gorączki u dzieci przedstawili w 2011 r. Chow i wsp. na łamach prestiżowego czasopisma „World Journal of Pediatrics” (niestety, w przeglądzie tym zaliczono Polskę do krajów rozwijających się). Większość zakażeń powodujących gorączkę o nieznanej przyczynie u dzieci miała etiologię bakteryjną. W krajach rozwiniętych częściej występowała bartonelloza (choroba kociego pazura), podczas gdy w krajach rozwijających się: bruceloza, dur brzuszny, gruźlica, riketsjozy, ropnie.

Spośród zakażeń o etiologii wirusowej w krajach rozwiniętych częściej rozpoznawano infekcje wywołane przez EBV, co tłumaczy się dostępem do lepszych metod diagnostycznych (tab. 8.1).

W diagnostyce różnicowej gorączki należy uwzględnić wiek dziecka, co przedstawiono w tabeli 8.2.

W przypadku stwierdzenia gorączki u noworodków i niemowląt konieczne jest dodatkowo uwzględnienie danych z wywiadu opisujących przebieg ciąży i połogu. Szczególnie należy zwrócić uwagę na występowanie zaburzeń tętna płodu, przedwczesne odpłynięcie wód płodowych, stwierdzenie gorączki > 38°C u matki w okresie porodu, zielone wody płodowe. Najwyższe ryzyko (5-10%) poważnego zakażenia bakteryjnego stwierdzane jest u noworodków i niemowląt do 3. Miesiąca życia z towarzyszącą gorączką (tab. 8.2).

Tabela 8.1. Przyczyny gorączki u dzieci w różnych krajach

Czynnik etiologiczny	Kraje rozwinięte – liczba przypadków	Kraje rozwijające się – liczba przypadków	Łącznie – liczba przypadków
Zakażenia bakteryjne Bruceloza Zakażenie układu moczowego Gruźlica Dur brzuszny Ropnie Posocznica Zapalenie kości Zapalenie wsierdzia Odmiedniczkowe zapalenie nerek Bartonelloza Riketsjoza Mykoplazmoza Borelioza Inne zakażenia bakteryjne	7 21 22 7 3 9 25 6 11 10 0 0 2 30	97 40 39 47 33 23 4 14 8 5 12 4 0 12	104 61 61 54 36 32 29 20 19 15 12 4 2 42
Zakażenia wirusowe EBV Enterowirus CMV HIV HSV Wirusowe zapalenie wątroby	31 4 4 1 1 1	7 0 3 2 2 2	38 4 7 3 3 3
Zakażenia grzybicze Blastomykoza Histoplazmoza Inne zakażenia grzybicze Łącznie zakażenia grzybicze Zakażenia pasożytnicze Leiszmanioza Malaria Inne zakażenia pasożytnicze Toksoplazmoza	1 1 0 2   5 1 1 0	0 0 1 1   61 10 6 2	1 1 1 3   66 11 7 2

Skróty: CMV – zakażenie wywołane przez cytomegalowirus, EBV – zakażenie wywołane przez wirusa Epsteina -Barr, HIV – zakażenie wywołane przez wirusa nabytego

Szczególnie ważna jest szybka identyfikacja dzieci, u których może występować poważne, zagrażające życiu zakażenie bakteryjne (severe bacterial infection – SBI).

Ryzyko poważnej infekcji bakteryjnej jest trzykrotnie wyższe u dzieci obarczonych dodatkowo czynnikami ryzyka, tj.:

• nabyte niedobory odporności (np. spowodowane stosowanym leczeniem immunosupresyjnym w przebiegu nieswoistych zapaleń jelit lub chorób reumatycznych),
• wrodzone niedobory immunologiczne (np. hipogammaglobulinemia),
• asplenizm, również pourazowy,
• schorzenia hematologiczne (np. anemia sierpowatokrwinkowa),
• stosowana chemioterapia, cewniki centralne, cewniki do żywienia pozajelitowego,
• wrodzone wady serca,

Ze względu na fakt, iż śmiertelność w przypadku niewłaściwie leczonej poważnej infekcji bakteryjnej u dzieci sięga nawet 10%, konieczne jest zwracanie szczególnej uwagi na objawy chorobowe, które mogą wskazywać na możliwość jej wystąpienia, tj.: