Kategorie krzywdzenia dzieci

Do głównych rodzajów zalicza się działanie fizyczne, psychiczne, seksualne oraz zaniedbanie. Zazwyczaj nie występuje jeden rodzaj maltretowania, lecz są one ze sobą ściśle powiązane:

• krzywdzenie fizyczne (maltretowanie) – polegające na umyślnym zadawaniu dziecku urazów na różne okolice ciała. Do przemocy fizycznej zalicza się wszystkie formy bicia, do których należą: klapsy, potrząsanie, szarpanie, zadawanie obrażeń ciała, oparzenia, duszenie, celowe wywoływanie u dziecka objawów chorobowych, ograniczenie swobody ruchu, ograniczenie snu czy pożywienia. Brak pożywienia można zaliczyć do tzw. krzywdzenia fizycznego biernego, które nie pozostawia na ciele dziecka żadnych śladów;
• krzywdzenie psychiczne (emocjonalne) – polegające na ingerencji osoby dorosłej w rozwój osobowości dziecka, co w konsekwencji powoduje u niego niszczenie umiejętności prawidłowego funkcjonowania społecznego;
• wykorzystywanie seksualne – polegające na angażowaniu dziecka w jakąkolwiek aktywność seksualną bez względu na motyw. Zgodnie z prawem jakiekolwiek kontakty seksualne z osobą poniżej 15. roku życia, mimo wyrażenia zgody, zagrożone są sankcjami zawartymi w art. 200-204 Kodeksu karnego;
• zaniedbywanie – polegające na braku zapewnienia dziecku przez rodzica/opiekuna prawnego dostępu do opieki medycznej, wykształcenia, zapewnienia wyżywienia, rozwoju emocjonalnego czy też bezpiecznego mieszkania [3].

Jak rozpoznać zespół dziecka maltretowanego?

Rozpoznanie zespołu dziecka bitego jest bardzo trudne i stanowi nie lada wyzwanie nawet dla doświadczonych pracowników ochrony zdrowia. Ważnym aspektem badania jest zdiagnozowanie, czy powstałe obrażenia pojawiły się w sposób przypadkowy, czy też są przyczyną maltretowania dziecka. Zazwyczaj dzieci, które doświadczają maltretowania, są bardzo niespokojne, pobudzone, a nawet agresywne. Takie zachowania wynikają z braku zaufania do osób dorosłych, lęku przed nimi, głównie przed dotykiem. Inne zaś prezentują zachowania bierne, są apatyczne, unikają kontaktu werbalnego, a często przed wizytą u lekarza są zastraszane. Jest wiele czynników, które składają się na ustalenie podejrzenia/rozpoznania zespołu dziecka bitego. Należą do nich:

• wiek dziecka – maltretowanie dziecka może pojawić się w każdym wieku, ale najczęściej dotyczy maluchów do 3. roku życia;
• wywiad – rodzice unikają mówienia prawdy odnośnie do powstania obrażeń, przedstawiają przebieg wydarzeń w sposób chaotyczny, nielogiczny, a obraz kliniczny może nie odpowiadać powstałym obrażeniom;
• wygląd dziecka – często dominuje smutny wyraz twarzy i oczu, przygarbiona pozycja ciała. Mogą występować nieleczone zmiany skórne. W warunkach przedszpitalnych ocena jest utrudniona, ponieważ członkowie zespołów ratownictwa medycznego najczęściej widzą dziecko po raz pierwszy;
• rozwój psychoruchowy dziecka – najczęściej dziecko małe jest smutne, unika kontaktu wzrokowego, jest apatyczne, boi się i broni przed dotykiem. Charakterystyczny jest występujący u niego lęk przed rodzicami. Dzieci starsze są zazwyczaj nadmiernie pobudzone, niespokojne, a nawet agresywne. Wykazują też zachowania bierne, depresyjne, lękowe [4, 5].

Oprócz analizy wyżej wymienionych informacji należy także zwrócić uwagę na różne okolice ciała, mające związek z maltretowaniem dziecka:

• Obrażenia zlokalizowane są najczęściej na pośladkach, tułowiu (głównie okolicy lędźwiowej), głowie, małżowinach usznych (naderwanie). Uszkodzenia w obrębie kończyn górnych i dolnych, otarcia skóry, obrzęki. Należy zaznaczyć, że obrażenia ciała mogą być w różnej fazie gojenia (sinice i wylewy podskórne o różnym zabarwieniu). Warte podkreślenia są charakterystyczne ślady na ciele dziecka: liczne ślady z ostrym brzegiem, najczęściej na częściach miękkich; ślady rąk od gwałtownego chwytania, szarpania, potrząsania; ślady uderzenia dłonią, najczęściej linijne z odciskami palców całej ręki; ślady wiązania, szczypania, przypalania papierosami, duszenia.
• Oparzenia – dotyczą zazwyczaj kończyn górnych i dolnych, często występujące z innymi obrażeniami w różnych fazach gojenia.
• Obrażenia kończyn i głowy – mało prawdopodobne jest to, aby niemowlę samodzielnie uszkodziło sobie kość. O tym, że było wcześniej maltretowane, mogą świadczyć ślady złamań widoczne w badaniach RTG. Najczęściej mogą to być złamania w obrębie kości długich łopatki, mostka, żeber, wyrostków kolczastych kręgów, dystalnego końca obojczyka. Urazy głowy, będące skutkiem maltretowania, mogące skończyć się nawet śmiercią ze względu na wystąpienie obrażeń czaszkowo-mózgowych [4-7].

Piśmiennictwo