Polegają na mimowolnym powrocie do jamy ustnej lub na zewnątrz poprzednio połkniętego pokarmu. Z obserwacji wynika, że ulewa ok. 50% niemowląt między 2. a 8. m.ż. Częstość ta obniża się 10-krotnie (do ok. 5%) w 10-12. m.ż. Znakomita większość z tych dzieci to tzw. rozkoszni ulewacze –oprócz ulewania nie prezentują żadnych innych symptomów, a ich rozwój fizyczny i psychoruchowy jest prawidłowy. Najczęstszą przyczyną, oprócz niedojrzałych jeszcze anatomicznych mechanizmów antyrefluksowych, jest łapczywe spożywanie dużej ilości pokarmu na porcję.
Regurgitacje rozpoznajemy, gdy zostaną spełnione wszystkie wymienione poniżej kryteria:
1. Regurgitacje pojawiają się co najmniej 2 razy dziennie, przez co najmniej 3 tygodnie.
2. Nie występują wymioty, wymioty krwiste, zachłyśnięcia, bezdechy, upośledzenie rozwoju i wzrastania, trudności w żywieniu i połykaniu oraz nieprawidłowa pozycja ciała.
3. Wiek dziecka: od 3. tygodnia do 12. m.ż.
Różnicowanie
– GERD,
– zaburzenia anatomiczne,
– opóźnienie rozwoju,
– alergia na białka mleka krowiego (przy współwystępowaniu innych objawów alergii: biegunki, świstów, zmian skórnych).
Postępowanie
Regurgitacje rozpoznajemy, gdy zostaną spełnione wszystkie wymienione poniżej kryteria:
1. Regurgitacje pojawiają się co najmniej 2 razy dziennie, przez co najmniej 3 tygodnie.
2. Nie występują wymioty, wymioty krwiste, zachłyśnięcia, bezdechy, upośledzenie rozwoju i wzrastania, trudności w żywieniu i połykaniu oraz nieprawidłowa pozycja ciała.
3. Wiek dziecka: od 3. tygodnia do 12. m.ż.
Różnicowanie
– GERD,
– zaburzenia anatomiczne,
– opóźnienie rozwoju,
– alergia na białka mleka krowiego (przy współwystępowaniu innych objawów alergii: biegunki, świstów, zmian skórnych).
Zwykle wystarczy poinformowanie rodziców o przemijającym charakterze dolegliwości. Ulewanie bez objawów alarmowych nie wymaga diagnostyki ani leczenia. Można zaproponować niefarmakologiczne sposoby postępowania, takie jak pionizacja dziecka po karmieniu, odpowiednie ułożenie (na lewym boku), zagęszczanie pokarmu.
Zespół przeżuwania (ruminacji) u niemowląt
Są to rzadkie, stereotypowe zachowania, polegające najczęściej na wkładaniu dłoni do jamy ustnej, powtarzających się skurczach mięśni brzucha, przepony i języka, które mają na celu wywołanie powrotu do jamy ustnej już uprzednio połkniętego pokarmu. Następnie dochodzi do ponownego połknięcia lub wydalenia pokarmu. Ma to na celu wywołanie u dziecka doznań odczuwanych przez dziecko jako przyjemne, pobudzające.
Aby rozpoznać ten zespół, niemowlę powinno spełniać przynajmniej 3 z poniższych kryteriów, z czasem trwania objawów przez co najmniej 3 miesiące:
1. Początek objawów między 3. a 8. m.ż.
2. Brak poprawy po zastosowaniu leczenia (leczenia przeciwrefluksowego, leków antycholinergicznych, zmiany mieszanki mlecznej, próby żywienia przez zgłębnik lub gastrostomię, próby unieruchomienia rąk).
3. Brak towarzyszących wymiotów, nudności, niepokoju.
4. Zaburzenie nie występuje w czasie snu oraz gdy w pobliżu znajdują się inne osoby zajmujące uwagę dziecka.
Zespół przeżuwania (ruminacji) u niemowląt
Są to rzadkie, stereotypowe zachowania, polegające najczęściej na wkładaniu dłoni do jamy ustnej, powtarzających się skurczach mięśni brzucha, przepony i języka, które mają na celu wywołanie powrotu do jamy ustnej już uprzednio połkniętego pokarmu. Następnie dochodzi do ponownego połknięcia lub wydalenia pokarmu. Ma to na celu wywołanie u dziecka doznań odczuwanych przez dziecko jako przyjemne, pobudzające.
Aby rozpoznać ten zespół, niemowlę powinno spełniać przynajmniej 3 z poniższych kryteriów, z czasem trwania objawów przez co najmniej 3 miesiące:
1. Początek objawów między 3. a 8. m.ż.
2. Brak poprawy po zastosowaniu leczenia (leczenia przeciwrefluksowego, leków antycholinergicznych, zmiany mieszanki mlecznej, próby żywienia przez zgłębnik lub gastrostomię, próby unieruchomienia rąk).
3. Brak towarzyszących wymiotów, nudności, niepokoju.
4. Zaburzenie nie występuje w czasie snu oraz gdy w pobliżu znajdują się inne osoby zajmujące uwagę dziecka.
Różnicowanie
– GERD,
– wady anatomiczne.
Leczenie
Ponieważ objawy najczęściej wynikają z głęboko upośledzonej relacji pomiędzy niemowlęciem a opiekunem, leczenie ma na celu zapewnienie niemowlęciu opieki zgodnej z jego potrzebami oraz na pomocy matce w nauce rozpoznawania i odpowiadania na potrzeby fizyczne i emocjonalne dziecka. Nierzadko rodzina wymaga opieki psychologicznej i psychiatrycznej.
Kolka niemowlęca
Jest to zaburzenie polegające na napadowym występowaniu nieukojonego płaczu, najczęściej z podkurczaniem kończyn dolnych i wzdęciem brzucha. Występuje u ok. 10-40% niemowląt, przeważnie w godzinach wieczornych. U 80% napady rozpoczynają się w 2. tygodniu życia i ustępują do 4. m.ż.
Rozpoznanie można postawić, gdy u niemowlęcia, od urodzenia do 4. m.ż., spełnione zostaną wszystkie wymienione poniżej warunki:
1. Napady rozdrażnienia, niepokoju lub płaczu, mające początek i koniec bez uchwytnej przyczyny.
2. Epizody trwają przez ≥ 3 godz. dziennie, występujące przez ≥ 3 dni w tygodniu, co najmniej przez 1 tydzień.
3. Prawidłowy rozwój i wzrastanie dziecka.
Różnicowanie
– choroby przebiegające z płaczem (ostre zapalenie ucha środkowego – OZUŚ, zakażenie układu moczowego – ZUM, choroba refluksowa przełyku – GERD itp.),
– alergia na białka mleka krowiego (przy współwystępowaniu innych objawów alergii: biegunki, świstów, zmian skórnych),
– zespół dziecka maltretowanego.
Postępowanie
Postępowanie terapeutyczne skupia się, o ile to możliwe, na redukcji sytuacji, w których dziecko płacze oraz na zmniejszeniu niepokoju opiekunów. Podstawą jest natomiast wyjaśnienie podłoża dolegliwości i uspokojenie rodziców. Należy pamiętać, że kolka ustępuje samoistnie ok. 4. m.ż. W przypadku podejrzenia nietolerancji białek mleka krowiego można zastosować próbę diety bezmlecznej u matki, jeśli dziecko karmione jest w sposób naturalny, lub próbę czasowego zastosowania hydrolizatów białkowych o znacznym stopniu hydrolizy u dziecka karmionego sztucznie. Zalecane jest to szczególnie u pacjentów z obciążonym wywiadem atopowym. Ważna jest ocena techniki karmienia piersią oraz analiza diety matki karmiącej z wykluczeniem pokarmów mogących wywoływać dolegliwości (kakao, papryka, wzdymające warzywa). Przy dużym wzdęciu pomocne mogą być też preparaty wiatropędne (z koprem włoskim) i simetikon. Doświadczenie, niepoparte co prawda jak dotąd EBM, wskazuje na bardzo korzystne efekty stosowania metod imitujących szum naczyniowy z okresu płodowego lub „”odcinających” bodźce zewnętrzne, jak dźwięk suszarki czy odkurzacza.
Biegunka czynnościowa
Zaburzenie to rozpoznajemy, gdy spełnione są wszystkie wymienione poniżej kryteria:
1. Codzienne, bezbolesne oddawanie 3 lub więcej, obfitych, nieuformowanych stolców.
2. Czas trwania objawów powyżej 4 tygodni.
3. Początek objawów między 6. a 36. m.ż.
4. Defekacje tylko w trakcie czuwania dziecka.
5. Brak niedoboru masy ciała (o ile zachowana jest prawidłowa podaż kalorii).
Biegunka nie wpływa na funkcjonowanie dziecka, samoistnie ustępuje w wieku szkolnym. Podejrzewa się, że etiologia schorzenia związana jest z przyspieszeniem perystaltyki, co skutkuje skróceniem pasażu jelitowego. Wywiad dietetyczny wskazuje na przekarmianie, nadmiar podaży węglowodanów (soki owocowe, fruktoza, sorbitol), przy zmniejszonej podaży tłuszczu w diecie. W niektórych przypadkach początek ma związek z ostrą infekcją przewodu pokarmowego.
Różnicowanie
– celiakia,
– niedobór laktazy,
– dysbakterioza,
– choroby infekcyjne,
– nieswoiste zapalenia jelit,
– alergie pokarmowe,
– nadczynność tarczycy,
– mukowiscydoza.
Postępowanie
Modyfikacje dietetyczne (ograniczenie podaży węglowodanów, głownie soków i owoców), zwiększenie spożycia tłuszczu (do 4 -6 g/kg m.c./dobę). Należy unikać restrykcyjnych ograniczeń dietetycznych, ze względu na ryzyko niedożywienia. Pomocne może być prowadzenie dzienniczka żywieniowego oraz zapis rytmu defekacji.
Źródło: Załęski A., Gawrońska A..: Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego. [W:] P. Albrecht (red.): Gastroenterologia dziecięca – poradnik lekarza praktyka. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2014.
– GERD,
– wady anatomiczne.
Leczenie
Ponieważ objawy najczęściej wynikają z głęboko upośledzonej relacji pomiędzy niemowlęciem a opiekunem, leczenie ma na celu zapewnienie niemowlęciu opieki zgodnej z jego potrzebami oraz na pomocy matce w nauce rozpoznawania i odpowiadania na potrzeby fizyczne i emocjonalne dziecka. Nierzadko rodzina wymaga opieki psychologicznej i psychiatrycznej.
Kolka niemowlęca
Jest to zaburzenie polegające na napadowym występowaniu nieukojonego płaczu, najczęściej z podkurczaniem kończyn dolnych i wzdęciem brzucha. Występuje u ok. 10-40% niemowląt, przeważnie w godzinach wieczornych. U 80% napady rozpoczynają się w 2. tygodniu życia i ustępują do 4. m.ż.
Rozpoznanie można postawić, gdy u niemowlęcia, od urodzenia do 4. m.ż., spełnione zostaną wszystkie wymienione poniżej warunki:
1. Napady rozdrażnienia, niepokoju lub płaczu, mające początek i koniec bez uchwytnej przyczyny.
2. Epizody trwają przez ≥ 3 godz. dziennie, występujące przez ≥ 3 dni w tygodniu, co najmniej przez 1 tydzień.
3. Prawidłowy rozwój i wzrastanie dziecka.
Różnicowanie
– choroby przebiegające z płaczem (ostre zapalenie ucha środkowego – OZUŚ, zakażenie układu moczowego – ZUM, choroba refluksowa przełyku – GERD itp.),
– alergia na białka mleka krowiego (przy współwystępowaniu innych objawów alergii: biegunki, świstów, zmian skórnych),
– zespół dziecka maltretowanego.
Postępowanie
Postępowanie terapeutyczne skupia się, o ile to możliwe, na redukcji sytuacji, w których dziecko płacze oraz na zmniejszeniu niepokoju opiekunów. Podstawą jest natomiast wyjaśnienie podłoża dolegliwości i uspokojenie rodziców. Należy pamiętać, że kolka ustępuje samoistnie ok. 4. m.ż. W przypadku podejrzenia nietolerancji białek mleka krowiego można zastosować próbę diety bezmlecznej u matki, jeśli dziecko karmione jest w sposób naturalny, lub próbę czasowego zastosowania hydrolizatów białkowych o znacznym stopniu hydrolizy u dziecka karmionego sztucznie. Zalecane jest to szczególnie u pacjentów z obciążonym wywiadem atopowym. Ważna jest ocena techniki karmienia piersią oraz analiza diety matki karmiącej z wykluczeniem pokarmów mogących wywoływać dolegliwości (kakao, papryka, wzdymające warzywa). Przy dużym wzdęciu pomocne mogą być też preparaty wiatropędne (z koprem włoskim) i simetikon. Doświadczenie, niepoparte co prawda jak dotąd EBM, wskazuje na bardzo korzystne efekty stosowania metod imitujących szum naczyniowy z okresu płodowego lub „”odcinających” bodźce zewnętrzne, jak dźwięk suszarki czy odkurzacza.
Biegunka czynnościowa
Zaburzenie to rozpoznajemy, gdy spełnione są wszystkie wymienione poniżej kryteria:
1. Codzienne, bezbolesne oddawanie 3 lub więcej, obfitych, nieuformowanych stolców.
2. Czas trwania objawów powyżej 4 tygodni.
3. Początek objawów między 6. a 36. m.ż.
4. Defekacje tylko w trakcie czuwania dziecka.
5. Brak niedoboru masy ciała (o ile zachowana jest prawidłowa podaż kalorii).
Biegunka nie wpływa na funkcjonowanie dziecka, samoistnie ustępuje w wieku szkolnym. Podejrzewa się, że etiologia schorzenia związana jest z przyspieszeniem perystaltyki, co skutkuje skróceniem pasażu jelitowego. Wywiad dietetyczny wskazuje na przekarmianie, nadmiar podaży węglowodanów (soki owocowe, fruktoza, sorbitol), przy zmniejszonej podaży tłuszczu w diecie. W niektórych przypadkach początek ma związek z ostrą infekcją przewodu pokarmowego.
Różnicowanie
– celiakia,
– niedobór laktazy,
– dysbakterioza,
– choroby infekcyjne,
– nieswoiste zapalenia jelit,
– alergie pokarmowe,
– nadczynność tarczycy,
– mukowiscydoza.
Postępowanie
Modyfikacje dietetyczne (ograniczenie podaży węglowodanów, głownie soków i owoców), zwiększenie spożycia tłuszczu (do 4 -6 g/kg m.c./dobę). Należy unikać restrykcyjnych ograniczeń dietetycznych, ze względu na ryzyko niedożywienia. Pomocne może być prowadzenie dzienniczka żywieniowego oraz zapis rytmu defekacji.
Źródło: Załęski A., Gawrońska A..: Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego. [W:] P. Albrecht (red.): Gastroenterologia dziecięca – poradnik lekarza praktyka. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2014.
