Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy w zakresie szczepień profilaktycznych przeciwko zakażeniom wirusami brodawczaka ludzkiego w Polsce
Andrzej Nowakowski1,2,a, Robert Jach3,a, Leszek Szenborn4,a, Mariusz Bidziński5,6,b, Teresa Jackowska7,b, Jan Kotarski8,b, Agnieszka Mastalerz-Migas9,b, Aneta Nitsch-Osuch10,b, Jarosław Pinkas11,b, Włodzimierz Sawicki12,b, Piotr Sieroszewski13,b, Maciej Stukan14,15,b, Jacek Wysocki16,b
1 Poradnia Profilaktyki Raka Szyjki Macicy, Centralny Ośrodek Koordynujący Program Profilaktyki Raka Szyjki Macicy, Zakład Profilaktyki Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie
2 Oddział Położniczo-Ginekologiczny, Mazowiecki Szpital Wojewódzki w Siedlcach
3 Klinika Ginekologii Endokrynologicznej, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie; Prezes Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy, Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Przewodniczący Sekcji Patologii Szyjki Macicy, Kolposkopii i Cytologii Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej oraz Przewodniczący Sekcji ds. profilaktyki i leczenia raka szyjki macicy PTGO
4 Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu; Polskie Towarzystwo Wakcynologiczne
5 Klinika Ginekologii Onkologicznej, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie; Konsultant krajowy w dziedzinie ginekologii onkologicznej
6 Wydział Nauk Medycznych i Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu
7 Klinika Pediatrii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie; Konsultant krajowy w dziedzinie pediatrii, Polskie Towarzystwo Pediatryczne
8 Uniwersytet Medyczny w Lublinie; Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej
9 Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu; Konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej
10 Zakład Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny; Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej
11 Szkoła Zdrowia Publicznego, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie; Konsultant krajowy w dziedzinie zdrowia publicznego
12 Katedra i Klinika Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii Onkologicznej, Wydział Lekarski Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego; Prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej
13 I Katedra Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Medycznego w Łodzi; Prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników
14 Oddział Ginekologii Onkologicznej, Szpitale Pomorskie sp. z o.o. w Gdyni; Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy
15 Zakład Propedeutyki Onkologii, Gdański Uniwersytet Medyczny
16 Oddział Obserwacyjno-Zakaźny Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu, Katedra i Zakład Profilaktyki Zdrowotnej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu; Polskie Towarzystwo Wakcynologiczne
a Komitet redakcyjny
b Autorzy w kolejności alfabetycznej
Rocznie na świecie kilkaset milionów ludzi ulega zakażeniom genitalnymi genotypami wirusa brodawczaka ludzkiego (human papillomavirus – HPV). Przenoszone głównie drogą płciową infekcje przebiegają najczęściej bezobjawowo, ale mogą prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy, sromu, pochwy, odbytu, prącia, niektórych nowotworów głowy i szyi oraz brodawek narządów płciowych (kłykcin kończystych). Udział HPV w etiologii chorób wynosi od blisko 100% w przypadku raka szyjki macicy do kilku/kilkunastu procent w przypadku innych nowotworów i schorzeń. Brak jest skutecznych leków przeciwko HPV (p-HPV), ale szczepionki profilaktyczne są dostępne bezpłatnie w programach immunizacji wielu krajów na świecie. W Polsce szczepienia p-HPV były dotychczas realizowane odpłatnie lub w bezpłatnych, lokalnych samorządowych programach profilaktyki, objętych jednak nimi było nie więcej niż 10% populacji. Od listopada 2021 r. jedna ze szczepionek jest dostępna z 50% refundacją, trwają prace nad refundacją kolejnych, a Narodowa Strategia Onkologiczna zakłada wdrożenie programu immunizacji p-HPV i objęcie 60% populacji nastolatków szczepieniami do 2028 r. Rejestrację posiadają trzy szczepionki profilaktyczne p-HPV. Wszystkie są bezpieczne, a ich skuteczność w profilaktyce chorób wywoływanych przez genotypy szczepionkowe sięga blisko 100% pod warunkiem uzyskania pełnej odporności poszczepiennej przed kontaktem z wirusem. Priorytetową kohortę docelową dla szczepień p-HPV w Polsce stanowią dziewczęta w wieku 11-13 lat. Należy dążyć do wdrożenia rutynowych, bezpłatnych szczepień p-HPV do Programu Szczepień Ochronnych (PSO) dla wszystkich nastolatków. Osoby po 13. roku życia także mogą odnieść korzyść ze szczepień p-HPV i powinny być szczepione zgodnie z charakterystyką produktów. Oprócz bezpłatnej dostępności w ramach PSO elementem kluczowym dla sukcesu wdrożenia szczepień p-HPV w Polsce będzie edukacja personelu medycznego oraz rodziców szczepionych nastolatków.
Słowa kluczowe: wirus brodawczaka ludzkiego, szczepionka profilaktyczna, rak szyjki macicy