Standardy postępowania w diagnostyce genetycznej pediatrycznych guzów litych

Standards for the genetic diagnostics of solid tumors in children

Joanna Trubicka, Wojciech Młynarski, Monika Lejman, Walentyna Balwierz, Jagoda Małdyk, Agata Pastorczak, Katarzyna Szewczyk, Tomasz Szczepański, Teresa Klepacka, Szymon Skoczeń, Bernarda Kazanowska, Jan Styczyński, Wiesława Grajkowska, Bożenna Dembowska-Bagińska

Streszczenie

Choroby nowotworowe wieku dziecięcego to druga co do częstości przyczyna zgonów w populacji pediatrycznej. Występują z częstością 14-15 przypadków na 100 000 dzieci. Stanowią 0,8% nowotworów całej populacji. W Polsce rejestruje się u dzieci ok. 1100-1200 nowych przypadków wszystkich chorób nowotworowych rocznie. Nowotwory lite stanowią ok. 60% wszystkich nowotworów złośliwych wieku dziecięcego.

W ostatnich kilku latach dokonał się ogromny postęp w identyfikacji genów istotnych w przebiegu karcynogenezy oraz w zakresie dostępu do narzędzi umożliwiających przeprowadzanie wysoko zaawansowanych badań molekularnych. Rozwój ten otworzył olbrzymie możliwości zaawansowanej diagnostyki genetycznej, również w przypadku nowotworów litych występujących u dzieci. Obecnie ocena obecności markerów genetycznych jest istotna na wszystkich etapach postępowania diagnostyczno-terapeutycznego. Jest kluczowa w ustalaniu rozpoznania, stratyfikacji pacjentów do grup ryzyka, określaniu odpowiedzi na zastosowane leczenie, umożliwia również kwalifikację pacjentów do terapii celowanej.

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie wytycznych dotyczących diagnostyki genetycznej guzów litych u dzieci. Zalecenia opracowano na podstawie aktualnej klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO), protokołów terapeutycznych, wytycznych międzynarodowych komitetów i towarzystw naukowych oraz ostatnio opublikowanych danych.

Słowa kluczowe: guzy lite u dzieci, diagnostyka genetyczna, markery genetyczne, marker prognostyczny, marker predykcyjny

Abstract

Childhood cancers remain the second leading cause of death in the pediatric population. Their incidence is 14-15 cases per 100,000 per year. They account for about 0.8% of cancers in the general population. Solid tumors account for approximately 60% of all childhood malignancies.

Recent years have seen tremendous progress in the identification of genes relevant to the process of carcinogenesis and access to tools that enable high-throughput molecular testing. These developments have created enormous opportunities for advanced genetic diagnostics, including for pediatric solid tumors. Recently, the detection of molecular markers has become crucial to assist clinicians in accurate tumors diagnosis, risk stratification, prediction of treatment response, and surveillance, thus allowing for personalized cancer management. The aim of this paper is to present guidelines for the genetic diagnostics of solid tumors in children.

The recommendations are based on the current World Health Organization (WHO) classification, therapeutic protocols, guidelines from international committees and scientific societies, and recently published data.

Key words: solid tumors in children, genetic diagnostics, genetic markers, prognostic marker, predictive marker

Diagnostyka i leczenie niedoboru żelaza oraz niedokrwistości z niedoboru żelaza u dzieci i młodzieży. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej

Diagnosis and treatment of iron deficiency and iron deficiency anemia in children and adolescents: joint recommendations of the Polish Pediatric Society, the Polish Society of Pediatric Oncology and Hematology, the Polish Society of Neonatology, and the Polish Society for Family Medicine

Radosław Chaber, Ewa Helwich, Ryszard Lauterbach, Agnieszka Mastalerz-Migas, Michał Matysiak, Jarosław Peregud-Pogorzelski, Jan Styczyński, Tomasz Szczepański, Teresa Jackowska

Streszczenie

Niedobór żelaza należy do najczęściej występujących na świecie niedoborów pokarmowych i jest przyczyną najczęstszej niedokrwistości w populacji dziecięcej – mikrocytarnej, niedobarwliwej niedokrwistości z niedoboru żelaza. Ponadto nieleczony niedobór żelaza może prowadzić do różnych konsekwencji ogólnoustrojowych oraz do zaburzenia rozwoju dziecka. Z tego powodu zespół ekspertów Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej, Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, na podstawie przeglądu aktualnego piśmiennictwa, własnych doświadczeń klinicznych i krytycznej dyskusji, opracował aktualne wytyczne dotyczące diagnostyki, profilaktyki oraz leczenia niedoboru żelaza u dzieci od urodzenia do 18. roku życia. Zalecenia te dotyczą populacji ogólnej i nie uwzględniają specyfiki w konkretnych jednostkach i stanach chorobowych.

Słowa kluczowe: niedobór żelaza, niedokrwistość, dzieci, diagnostyka, profilaktyka, leczenie

Abstract

Iron deficiency is one of the most common nutritional deficiencies worldwide and is the leading cause of anemia in the pediatric population (microcytic, hypochromic anemia due to iron deficiency). Moreover, untreated iron deficiency can lead to various systemic consequences and can disrupt the child’s development. Therefore, a team of experts from the Polish Pediatric Society, the Polish Society of Pediatric Oncology and Hematology, the Polish Neonatology Society, and the Polish Society of Family Medicine, based on a review of the current literature, their own clinical experience, and critical discussion, has developed updated guidelines regarding the diagnosis, prevention, and treatment of iron deficiency in children from birth to 18 years of age. These recommendations apply to the general population and do not take into account the specifics of individual conditions and diseases.

Key words: iron deficiency, anemia, children, diagnosis, prevention, treatment

Postępowanie w hipertriglicerydemii u dzieci z ALL/NHL – rekomendacje Polskiej Pediatrycznej Grupy ds. Późnych Powikłań po Leczeniu Przeciwnowotworowym Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej

Management of hypertriglyceridemia in children with ALL/NHL: recommendations of the Polish Pediatric Group for Late Complications after Anticancer Treatment of the Polish Society of Pediatric Oncology and Hematology

Joanna Zawitkowska, Jan Styczyński, Wojciech Młynarski, Tomasz Szczepański, Ninela Irga-Jaworska, Katarzyna Muszyńska-Rosłan

Streszczenie

Protokoły terapeutyczne dla takich chorób limfoproliferacyjnych w populacji dziecięcej, jak ostra białaczka limfoblastyczna (acute lymphoblastic leukemia – ALL) i nieziarniczy chłoniak złośliwy (non-Hodgkin’s lymphoma – NHL) zarówno w pierwszej, jak i drugiej linii leczenia opierają się na wielolekowej chemioterapii i steroidoterapii. Glikokortykosteroidy oraz lek cytostatyczny asparaginaza stanowią bardzo istotną część efektywnego leczenia białaczek i chłoniaków limfoblastycznych, lecz jednoczesne ich stosowanie może skutkować m.in. zaburzeniami w zakresie gospodarki lipidowej, głównie pod postacią hipertriglicerydemii (HTG). Aby zminimalizować toksyczność leczenia, potrzebne są znajomość działań niepożądanych zastosowanych leków i opracowanie strategii uzupełniającej zasadnicze leczenie przeciwnowotworowe. Na podstawie doniesień z piśmiennictwa przygotowano wytyczne postępowania w HTG u dzieci z ALL i NHL.

Słowa kluczowe: ostra białaczka limfoblastyczna, chłoniaki nieziarnicze, hipertriglicerydemia, dzieci

Abstract

Therapeutic protocols for lymphoproliferative diseases in the pediatric population, such as acute lymphoblastic leukemia (ALL) and non-Hodgkin’s lymphoma (NHL), both in the first and second lines of treatment, are based on multi-drug chemotherapy and steroid therapy. Glucocorticoids and the cytostatic drug asparaginase are a very important part of the effective treatment of leukemias and lymphoblastic lymphomas, and their simultaneous use can lead to, among other things, lipid metabolism disorders, mainly in the form of hypertriglyceridemia (HTG). In an attempt to minimise the toxicity of the treatment, it is important to be aware of the side effects of the drugs used and to develop a strategy to complement the basic anticancer treatment. Based on literature reports, guidelines for the management of HTG in children with ALL and NHL have been developed.

Key words: acute lymphoblastic leukemia, non-Hodgkin’s lymphoma, hypertriglyceridemia, children

Krwiotwórcze komórki macierzyste krwi pępowinowej – stan wiedzy w 2023 roku

Cord blood hematopoietic stem cells – state of the art 2023

Tomasz Szczepański, Wojciech Młynarski, Jan Styczyński, Paweł Łaguna, Krzysztof Kałwak, Katarzyna Drabko, Katarzyna Derwich, Jacek Wachowiak

Streszczenie

Dokument prezentujący stan wiedzy w 2023 r. na temat zastosowania hematopoetycznych komórek macierzystych krwi pępowinowej w hematologii dziecięcej. Dokument powstał na spotkaniu grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej 16 czerwca 2023 r. we Wrocławiu.

Słowa kluczowe: krew pępowinowa, komórki macierzyste krwi pępowinowej, krwiotwórcze komórki krwi pępowinowej

Abstract

A document presenting the state of art in 2023 on the use of umbilical cord blood hematopoietic stem cells in pediatric hematology. The document was created at the Advisory Board meeting of the Polish Society of Pediatric Oncology and Hematology on June 16, 2023 in Wrocław.

Key words: cord blood, cord blood stem cells, hematopoietic stem cells

Zapalenie oskrzelików u dzieci

Bronchiolitis in children

Małgorzata Kobiałka, August Wrotek, Teresa Jackowska

Streszczenie

Zapalenie oskrzelików jest powszechną infekcją wieku wczesnodziecięcego. Rozpoznanie ustala się na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego. Większość dzieci z zapaleniem oskrzelików może być leczona w warunkach ambulatoryjnych. Zapalenie oskrzelików może mieć też ciężki przebieg, dlatego konieczna jest regularna ocena stanu klinicznego dziecka, ponieważ dynamika choroby może się szybko zmieniać. Na szczególną uwagę zasługują dzieci z grup ryzyka ciężkiego przebiegu infekcji oddechowych. Przy określeniu wskazań do hospitalizacji konieczna jest ocena stanu ogólnego dziecka oraz nasycenie krwi tlenem (saturacja O2). Badań laboratoryjnych i radiologicznych nie powinno się zalecać rutynowo, a jedynie w celu wykluczenia innych schorzeń lub powikłań. Celowane leczenie nie jest dostępne, dlatego terapia zapalenia oskrzelików obejmuje ogólne leczenie wspomagające. Nie należy rutynowo stosować leków rozszerzających oskrzela, steroidów ani antybiotyków. Immunoprofilaktyka jest dostępna i rekomendowana u niemowląt o zwiększonym ryzyku powikłań związanych z zakażeniem syncytialnym wirusem układu oddechowego (respiratory syncytial virus – RSV).

Słowa kluczowe: zapalenie oskrzelików, RSV, diagnostyka, leczenie, profilaktyka

Abstract

Bronchiolitis is a common infection of early childhood. Diagnosis is based on history and physical examination. Most children with bronchiolitis can be treated as outpatients. Bronchiolitis can have a severe course, so regular assessment of the child’s clinical condition is necessary, as the dynamics of the disease can change rapidly. Children at risk of severe respiratory infections deserve special attention. Assessment of the child’s general condition and blood oxygen saturation (O2) level are important in determining the need for hospitalisation. Laboratory and radiological investigations should not be recommended routinely, but only to exclude other diseases and/or complications. Targeted treatment is not available, therefore treating bronchiolitis includes general supportive care. Bronchodilators, steroids and antibiotics should not be used routinely. In infants who are at increased risk of complications due to infection with respiratory syncytial virus (RSV), immunoprophylaxis is available and recommended.

Key words: bronchiolitis, RSV, diagnostics, treatment, prevention

Plejotropowe działanie karbocysteiny w infekcjach wirusowych

Pleiotropic effects of carbocisteine in viral infections

Adam J. Sybilski

Streszczenie

Nie stosuje się leczenia przyczynowego infekcji wirusowych dróg oddechowych – w większości przypadków zalecane jest leczenie objawowe i stymulujące odpowiedź obronną organizmu. Jednym z głównych kierunków postępowania jest działanie mukoregulujące. Karbocysteina jest mukolitykiem o działaniu mukoregulującym oraz mukokinetycznym, a więc ułatwia odkrztuszanie i usuwanie wydzieliny z drzewa oskrzelowego. Jednocześnie karbocysteina ma korzystne cechy farmakokinetyczne: szybki początek działania, czas działania (4-6 godz.) dostosowany do właściwości farmakologicznych, szybkie narastanie stężenia we krwi i w plwocinie oraz niewielkie ryzyko kumulacji. Jednocześnie od lat znane i badane jest działanie plejotropowe karbocysteiny. Dane z badań klinicznych wskazują, że karbocysteina wspomaga układ immunologiczny w infekcjach wirusowych dróg oddechowych. Karbocysteina stymuluje wzrost częstotliwości bicia rzęsek i wpływa na kąt zgięcia rzęsek oraz zwiększa o 30% indeks amplitudy ruchu rzęsek. Kolejne działania plejotropowe karbocysteiny przejawiają się w jej działaniu:

– przeciwwirusowym na powszechnie występujące wirusy [np. rinowirus, RSV (respiratory syncytial virus), wirus grypy] – zmniejsza poziomy cząsteczek adhezji międzykomórkowej 1 (intercellular adhesion molecule 1 – ICAM-1),

– przeciwutleniającym – jest silnym wymiataczem rodników hydroksylowych OH^•, może zapobiegać burzy cytokinowej, obrzękowi płuc i niewydolności oddechowej, ma zdolność do negatywnej regulacji czynnika transkrypcyjnego NF-κB (nuclear factor kappa-light-chain-enhancer of activated B cells) oraz hamowania fosforylacji kinaz ERK1/2 (extracellular signalling-regulated kinase) i MAPK (mitogen activated protein kinases),

– przeciwzapalnym – zmniejsza produkcję cytokin zapalnych, interleukin (IL): IL-1β, IL-6 i IL-8, zmniejsza ekspresję markerów zapalnych u pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) i w efekcie zmniejsza częstość zaostrzeń i infekcji, obniża parametry ogólnoustrojowego stanu zapalnego i utleniania.

Ponadto karbocysteina blokuje remodelling dróg oddechowych oraz ułatwia wnikanie amoksycyliny do wydzieliny oskrzelowej. Właściwości farmakologiczne oraz działanie plejotropowe karbocysteiny sprawiają, że jest ona obiecującym środkiem do wspomagającego leczenia infekcji wirusowych.

Słowa kluczowe: karbocysteina, infekcje wirusowe, ruch rzęsek, działanie przeciwzapalne, antyutleniacz

Abstract

In most cases, there is no causal treatment for viral respiratory tract infections, there is only symptomatic treatment. One of the main mechanisms of action is mucoregulatory action. Carbocisteine is a mucolytic with a mucoregulatory and mucokinetic effects. At the same time, the pleiotropic effect of carbocisteine has been known and studied for years. Data from clinical trials indicate that it supports the immune system in viral respiratory infections. Carbocisteine stimulates an increase in the frequency of ciliary beating and the angle of ciliary bending, and increases the ciliary movement amplitude index by 30%. Other pleiotropic effects of carbocisteine include:

– antiviral activity against common viruses (e.g. rhinovirus, RSV, influenza virus) – reduces the levels of intercellular adhesion molecules 1 (ICAM-1),

– antioxidant activity – it is a potent scavenger of hydroxyl radicals OH^•, which can potentially prevent cytokine storm, pulmonary oedema and respiratory failure. It has the ability to negatively regulate NF-κB and inhibit ERK1/2 and MAPK phosphorylation,

– anti-inflammatory activity – reduces the production of inflammatory cytokines IL-1β, IL-6 and IL-8, reduces the expression of inflammatory markers in patients with chronic obstructive pulmonary disease (COPD) and, as a result, reduces the frequency of exacerbations and infections, reduces the parameters of systemic inflammation and oxidation.

The effects of carbocisteine also include blocking the remodelling of the airways and facilitating the penetration of amoxicillin into the bronchial secretions. The pharmacological properties and pleiotropic effects of carbocisteine make it an ideal candidate for the supportive treatment of viral infections.

Key words: carbocisteine, viral infections, ciliary movement, anti-inflammatory activity, antioxidant